sobota, 24 sierpnia 2013

Harklowa

Harklowa – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowotarskim, w gminie Nowy Targ, 8 km na wsch. od miasta, nad Dunajcem. Przez miejscowość przebiega droga wojewódzka nr 969 do Krościenka.
Kościół p.w. Narodzenia Najświętszej Marii Panny leży w północnej części wsi, wśród zwartej zabudowy. Jest drewniany, jednonawowy, konstrukcji zrębowej.

Najstarsze zapiski o wsi Harklowa pochodzą z pierwszej połowy XIV wieku, a sama wieś została założona przez jej pierwszego sołtysa o nazwisku Harthlem. Tutaj 31 grudnia 1861 urodził się Włodzimierz Tetmajer - przyrodni brat Kazimierza Przerwy-Tetmajera, znany malarz, utrwalony przez St. Wyspiańskiego w Weselu jako Gospodarz.
Z najstarszych zachowanych protokołów wizytacyjnych z lat 1607 – 1608  wynika, że był to wówczas kościół drewniany, kryty gontem, posiadał wieżyczkę na sygnaturkę, oraz wieżę-dzwonnicę. Czy była to obecna wieża izbicowa z XVII wieku (wtedy data jej budowy musiałaby zostać uściślona do początku wieku) czy nie, nie mam pojęcia.
Późnogotycka świątynia wzniesiona pod koniec XV wieku należy do grupy kościołów podhalańskich. Prawdopodobnie została zbudowana na miejscu wcześniejszej i przejęła jej cechy. Skąd to przypuszczenie? Ano stąd że sama wieś została założona w 1335 roku, również w I-szej połowie XIV wieku  erygowana była parafia. Trudno przypuszczać żeby przez półtora wieku t.j. do końca XV, kiedy to jak podaje większość źródeł zbudowano obecny kościół, parafia obywała się bez własnego. W trakcie remontu w 1877 roku dokonano znaczących zmian w bryle kościoła, które niekorzystnie odbiły się na jego architekturze. Chodzi o neogotycką wieżyczkę na sygnaturkę z 1877 roku, która zupełnie tu nie pasuje (chociaż trzeba docenić mistrzowską rękę cieśli) oraz ostrołukowe, sporo większe od pierwotnych - okna.
Kościół jest budowlą jednonawową, trójdzielną, orientowaną. Ściany oszalowano. W bryle można wyróżnić prezbiterium, nawę oraz wieżę. Prezbiterium, podobnie jak w innych świątyniach podhalańskich, zamknięte jest prostokątnie. Od północy przylega do niego zakrystia. Z zakrystii nie ma wyjścia na zewnątrz. Z tej samej strony nawy duża, czworoboczna kaplica z 1866 r. , którą nakrywa kopuła z wieloboczną latarnią. Z drugiej strony (od południa) nawy kruchta boczna dobudowana w XVIII wieku. Z przodu kościoła dominuje pochyła, zwężająca się ku górze izbicowa wieża, z dzwonem z 1554 roku. Jest konstrukcji słupowej, zwieńczona ostrosłupowym, gontowym hełmem. Nad prezbiterium i nawą wznosi się stromy, jednokalenicowy, dwuspadowy dach, kryty gontem. Na kalenicy w 1877 roku dodano  wspomnianą neogotycką wieżyczkę na sygnaturkę. Całą świątynię otaczają otwarte soboty. Teren przykościelny ogranicza murek z bramkami, nakryty gontowymi, baniastymi hełmami, który od zachodniej strony gdzie przepływa Dunajec, miał chronić kościół przed wdarciem się wody. Do świątyni prowadzą dwie murowane bramy z hełmami kopułowymi. Do belki tęczowej przybita jest deska zdobiona ornamentem patronowym, stanowiąca niegdyś element dawnego stropu. Na belce znajduje się również barokowy krucyfiks i wycięte z desek malowane postaci świętych. 
Przy bocznym ołtarzu po prawej stronie kościoła jest kamienna chrzcielnica z 1731 roku.  
Z czasu budowy pochodzą gotyckie portale ostrołukowe z ornamentem sznurowym w drzwiach do zakrystii i w kruchcie południowej. Okna tylko od strony południowej. Rozmieszczenie otworów okiennych i drzwiowych podobnie jak we wszystkich kościołach średniowiecznych związane było nie tylko z warunkami klimatycznymi, ale przede wszystkim podyktowane symboliką. Północ w wiekach średnich uznawana była za strefę zła i jego mocy. Stąd na tej ścianie często znajdują się sceny z przedstawieniem piekła, szatana i demonów. Unikano więc umieszczania okien w ścianach północnych żeby „złe” nie przedostawało się otworami do środka. We wszystkich najstarszych kościołach drewnianych w Polsce aż do połowy XVI wieku, umieszczano okna tylko od południa i we wschodniej ścianie prezbiterium, rzadziej również w zachodniej ścianie nawy. Prawdopodobnie z tego samego powodu umieszczono na północnej stronie kaplicę z ołtarzem, czyli żeby złemu dać odpór. Portal rzeźbiony do zakrystii, pokryty ornamentem sznurowym. I jeszcze jedno. Proszę zwrócić uwagę na to zdjęcie, czyli wieżyczkę sygnaturki: 
To już nie jest sztuka ciesielska tylko snycerska. Takie zdobienia spotkać można jedynie wewnątrz kościołów. Cieśla który budował tę wieżyczkę przyłożył się do roboty :). Fotografia nie jest mojego autorstwa. Zaczerpnąłem ją ze strony częstochowskiego oddziału SARP. Bezpośredni link do zdjęcia znajduje się na końcu przypisów. Podobnie nie mojego autorstwa są dwa zdjęcia – wnętrza kościoła i zabytkowej chrzcielnicy. Oba pochodzą ze strony http://www.slebarski.us.edu.pl/genealogia/Harklowa.php. Kliknięcie w którekolwiek z tych trzech zdjęć odeśle na ww. strony.
Jak zwykle zapraszam do oglądania, dzielenia się wrażeniami i odwiedzin w realu :).
Żródła:
Niektóre informacje oraz fotki wnętrza kościoła i zabytkowej chrzcielnicy:  http://www.slebarski.us.edu.pl/genealogia/Harklowa.php
Część faktografii:
„Kościoły drewniane Karpat - Polska i Słowacja: przewodnik” Autorzy Magdalena Michniewska, Artur Michniewski, Marta Duda. Wyd. Rewasz.
„Drewniane kościoły w Małopolsce Południowej” Ryszard Brykowski, Marian Kornecki. Wyd. Ossolineum.
Fotka sygnaturki: http://czestochowa.sarp.org.pl/files/SARP/L_Nowotarski/LNowotarski_1/Harklowa%202%20zmn_1.JPG

Kliknij poniższy obrazek, a zobaczysz resztę fotek


Autor: o

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

Subskrybuj: Komentarze do posta (Atom)