Czerteż

GPS: 49.583333, 22.166667

Jedna z najbardziej urokliwych cerkiewek, jakie widziałem. Natknąłem się na nią przypadkiem. No, niezupełnie przypadkiem, bo wiedziałem że ona gdzieś tam jest. nie była wtedy tak oznakowana jak teraz. Stała sobie opuszczona, przy dojazdowej, polnej drodze, pośród traw i chwastów. Przypadek polegał na tym, że przy tym braku oznakowania skręciłem we właściwą dróżkę :D. Po prostu wjechałem w nią i nagle uświadomiłem sobie, że z boku pomiędzy drzewami coś mi miga. Podjechałem bliżej, wysiadłem, podszedłem z aparatem w dłoni, usiadłem sobie na trawie (był środek lata) i siedziałem tak wpatrzony w tą cerkiewkę dobre kilka minut. Była taka cisza, ćwierkały ptaki, obok szczątki jakiegoś cmentarzyka, zieleń.... Z zadumy wyrwał mnie telefon. Na szczęście, bo to uzmysłowiło mi że nie jestem tu wyłącznie prywatnie i nie mam mnóstwa czasu, a bardzo ale to bardzo mało.

Bojkowska greko-katolicka cerkiew p.w. Przemienienia Pańskiego zbudowana w 1742 roku wznosi się na małym pagórku, otoczona resztkami zabytkowego cmentarza, na przedmieściach Sanoka. Czerteż to wieś, a jej nazwa oznacza karczowisko i jest pozostałością językową po dawnych mieszkańcach tych terenów-Bojkach. Z resztą, to określenie dość często jest spotykane w tych rejonach, więc sądzę że nie tylko Bojkowie go używali, ale Łemkowie i Dolinianie również. Uwagę zwraca piękny gont. Nawa przykryta ośmioboczną, cebulastą kopułą, z latarnią która jednak niczego nie doświetla :-D. Cała świątynia otoczona solidnym okapem na rysiach. Cerkiew pierwotnie powstała jako trój kopułowa. W 1836 została przebudowana, przez co moim zdaniem straciła trochę na charakterze - z pierwotnych trzech kopuł umieszczonych nad nawą, prezbiterium i babińcem pozostała jedna nad nawą. Do wschodniej ściany świątyni została dołączona zakrystia. Wolno stojącą drewnianą dzwonnicę wzniesiono w 1887 roku. Konstrukcja zbudowana na planie kwadratu, mieszana, w dolnej części słupowo-ramowa, w górnej zrębowa z dachem namiotowym z gontowym hełmem i latarnią. W 1921 roku w w wyniku kolejnej przebudowy zmieniono zachodnią stronę, a chór muzyczny przeniesiono z nawy do babińca. W 1946 roku w wyniku przemian ustrojowych i wysiedleń, została odebrana grekokatolikom, a następnie przejęta przez parafię rzymskokatolicką. Trzeba jednak uczciwie przyznać, że to przejęcie uratowało cerkiew przed zniszczeniem, chociaż straciła w ten sposób większość oryginalnego wyposażenia. Do grekokatolików wróciła dopiero po upadku PRL. W Czerteżu byłem dwukrotnie - pierwszy raz w czerwcu 2008 i ponownie w grudniu 2011, już po odnowieniu świątyni i otoczenia. Być może jestem sentymentalny, ale straciła dla mnie wiele ze swojego dawnego uroku.

Źródło